ابزار آلات صنعتی

ابزار كوليس
همانگونه كـه قبلا در مقاله ي ابزار كوليس گفته شد، كوليس يك نوع ابزار اندازگيري اسـت. براي انـدازه گيـري هـاي دقيق ( تا مـيلي متر ) معمولا از ابزار كوليس اسـتفاده مـي شـود. ابزار كوليس پر كاربرد ترين وسيله براي يك مهندس به حساب مـي آيد. در ادامه مـي خواهيم به كاربرد هـاي كوليس، مزايا و معايب و محاسبه ي خطاي ابزار كوليس بپردازيم. براي فهم بهتر ابتدا مقاله معرفي كوليس را مطالعه كنيد.

ابـزار انـدازه گيـري كوليس چيست؟ معرفي كوليس ورنيه، ساعتي و ديجيتال

كاربرد ابزار كوليس چيست؟
اسـتفاده از ابزار كوليس با توجه به عمر مناسب استفاده، قيمت خريد، كاربري راحت و دسترسي آسان بسيار رواج دارد. براي فهم بهتر كاربرد ابزار كوليس تنهـا كافي اسـت به وسايل و ابزار هـايي كـه روزانه از آنهـا اسـتفاده مـي كنيم كمـي دقت كنيم. مـيز هـاي چوبي كـه از آن هـا در محل كار يا منزل اسـتفاده مـي كنيم بدون وجود كوليس بسيار پر هزينه تر بودند ( براي محاسبه ي اندازه هاي دقيق براي ساخت ) .

كوليس در نجاري ها به نجارها اين امكان را مـي دهد كـه تا 0.01 مـيلي متر تغيير ايجاد ( تا 0.01 مـيلي متر انـدازه گيـري ) كنند. در موسسه هاي آموزشي و دانشگاهي به وسيله ي اين ابزار انـواع انـدازه گيـري هـا براي دانشجـويان انجام مـي شـود. در آزمايشات علمـي كـه عوامل آزمايشگاهي ممكن اسـت بر ابعاد اجسام تاثيرگذار باشد از كوليس براي انـدازه گيـري اسـتفاده مـي شـود.

در صنعت ساخت و توليد ابزارآلات پزشكي كـه كوچك يا بزرگ بودن مـيلي متري ابزار امكان دارد منجر به آسيب جسماني بسياري شود از ابزار كوليس براي انـدازه گيـري هـاي دقيق و مـيلي متري اسـتفاده مـي شـود. در ساخت قطعات يدكي به اين دليل كه تمام خودرو هـا در يك پلتفرم توليد مـي گردند، ابعاد تمامـي قطعات يدكي بايد يكسان و برابر باشد و بررسي ابعاد براي بخش كنترل كيفيت به وسيله ي ابزار انـدازه گيـري همانند كوليس امكان پذير اسـت.

اين موارد همه بخش كوچكي از كاربرد هاي ابزار كوليس در صنايع و كارگاه هـا است و با كمـي توجه مـي توان صنايع گوناگون ديگري كـه در آنهـا از ابزار كوليس اسـتفاده مـي شـود را نام برد.

كاربرد هـاي ديگر ابزار كوليس
كوليس عمق سنج
كوليس عمق سنج از نظر شكل ظاهري تا حد زيادي با ديگر كوليس هـا تفاوت دارد اما عملكرد مشابهي دارد. اين كوليس براي انـدازه گيـري عمق شيار هـا و سوراخ ها به كار مي رود. براي انـدازه گيـري قطر بيروني و داخلي اجسام نمـي توان از اين كوليس بخوبي اسـتفاده كرد.

نحوه ي انـدازه گيـري با كوليس عمق سنج : زائده ي قسمت زيرين كوليس را در شيار يا سوراخي كـه قصد انـدازه گيـري عمق آن را داريم فرو مـي كنيم و لبه هـاي كوليس را روي محل ورود زائده قرار دهيد. سپس مانند كوليس ساده اعداد بدست آمده از خط كش اصلي و ورنيه را خوانده و ماند كوليس هاي ساده محاسبه مـي كنيم.

كوليس ارتفاع سنج
ابزار كوليس ارتفاع سنج نيز از نظر شكل ظاهري تا حد زيادي با ديگر كوليس هـا تفاوت دارد. از اين ابزار جهت انـدازه گيـري ابعاد داخلي اجسامـي مانند لوله هـا اسـتفاده مـي شـود.

مزايا و معايب انواع ابزار كوليس و مقايسه آنهـا با يكديگر
مزاياي كوليس ساده (ورنيه)
دقت كوليس ساده يا ورنيه نسبت به باقي كوليس هـا بيشتر اسـت.
با اسـتفاده از كوليس ساده يا ورنيه مـي توان به 2 مقياس مختلف ( مـيلي متر استاندارد جهاني، اينچ استاندارد انگليسي ) بصورت همزمان انـدازه گيـري و محاسبه را انجام داد.
بدليل سادگي و پيچيده نبودن در طراحي قابليت اسـتفاده در انواع سطوح و شرايط را دارد.
عمر مفيد آنهـا بدليل ساختار و همچنين جنس بدنه مناسب طولاني اسـت.
اسـتفاده از ابزار كوليس بسيار رواج دارد و قيمت كوليس ساده يا ورنيه بدليل تعداد زياد توليد كنندگان بسيار رقابتي و مناسب اسـت.
معايـب كوليس ساده يا ورنيه
ممكن اسـت خواندن مقدار اندازه ( به دليل ريز بودن و نزديك هم بودن خط ها )  براي افرادي سخت باشد
يادگيري خواندن كوليس ورنيه ( نحوه ي استفاده ابز ابزار كوليس ) ممكن اسـت براي افرادي سخت باشد.
بدليل نمايش 2 مقياس مختلف ( ميلي متر و اينچ ) ، اپراتور ممكن اسـت در خواندن اعداد دچار اشتباه شـود.
مزاياي كوليس ساعتي يا عقربه اي
خواندن اعداد روي صفحه مدرج آسان تر از كوليس ورينه اسـت.
ممكن اسـت افرادي صفحه آنالوگ ( عقربه اي ) را بر صفحه ديجيتال ترجيح دهند.
براي نمايش مقادير اندازه گيري نيازمند به باطري نيست.
معايـب كوليس ساعتي يا عقربه اي
به شرايط آب و هوايي ( مرطوب ، گرم و خسك و … ) حساس اسـت.
تعمـير اين ابزارهـا به دليل ايجاد خطا در اندازه گيري ، سخت تر اسـت.
خواندن  و يادگيري استفاده از آن ممكن است براي افراد سخت باشد.
مزاياي كوليس ديجيتال
ابزار كوليس ديجيتال در اندازه هـاي مختلفي توليد مـي گردد.
اكثرا هر 2 مقياس رايج ( ميلي متر ، اينچ ) را نمايش مـي دهند.
خواندن  مقادير بسيار آسان است.
قبل از انـدازه گيـري مـي توان با اسـتفاده از دگمه 0 يا ريست از بروز خطا جلوگيري كرد.
برخي از انواع آن توانايي ذخيره و نگهداري اطلاعات را دارند.
برخي از انواع آن توانايي اتصال به كامپيوتر براي انتقال اطلاعات را دارند.
معايـب كوليس ديجيتال
در نسخه هـاي ارزان قيمت و كيفت پايين ، عمر باطري كم و آزار دهنده اسـت.
برخي نسخه هـا ابزار كوليس ديجيتال كـه داراي باطري خورشيدي هسـتند در شرايط نور كم امكان دارد كاركرد مناسبي نداشته باشند.
در برابر شرايط آب و هوايي ( مرطوب، گرم و خشك و … ) و محيطي خاص ممكن اسـت آسيب پذير باشند.
تعمـير آنهـا بسيار سخت اسـت.
مقايسه انواع ابزار كوليس
هر كدام از كوليس هـا داراي مزايا و معايب مخصوص به خود اسـت كه به هر يك پرداختيم. كوليس ورنيه در استفاده طولاني مدت داراي دقت بالا و در مقابل شرايط مختلف آب و هوايي داراي مقاومت خوبي هسـتند. اين ابزار در مقابل مـيدان هـاي مغناطيسي نيز مقاوم ( به دليل عدم وجود قطعات الكترونيكي و حساس به محيط هاي مغناطيسي) اسـت.

كوليس ورنيه يا ساده داراي مقياس سانتي متر، مـيلي متر و اينچ است. گرچه با وجود خط هـا و نوشته هـاي بسيار ريز روي بدنه ي ورنيه امكان دارد براي خواندن نياز به بينايي بسيار خوب يا ذره بين داشته باشيد. اين مشكل ممكن است احتمال اشتباه و خطا خواندن اعداد و اندازه گيري در زواياي مختلف را افزايش دهد.

اسـتفاده طولاني مدت و مداوم از ابزار كوليس ورنيه ممكن اسـت براي اپراتور هـا آزار دهنده باشد. در مقابل كوليس ديجيتال خوانايي بسيار بالايي دارد و پيدا كردن اندازه هـاي مختلف با آن آسان تر و راحت تر اسـت.

اين ابزار داراي قابليت 0 يا ريست كردن شمارنده را دارد؛ به اين معني كـه حتي در مواقعي كـه دهـانـه ابـزار باز اسـت مـي توان با 0 كردن شمارنده كوليس، انـدازه‌گيـري جديدي را انجام داد. كوليس ديجيتال در مقابل شرايط آب و هوايي و مـيدان مغناطيسي بساير حساس است و امكان دارد انـدازه گيـري تحت تاثير اين عوامل قرار گيرد.

برخلاف كوليس ورنيه، كوليس ديجيتال در مقابل ضربه مقاومت بسيار پاييني دارد. باطري دستگاه نيز يكي ديگر از عواملي اسـت كـه ممكن اسـت اپراتور را دچار مشكلاتي كند. كوليس عقربه اي به اندازه كوليس ساده در مقابل شرايط آب و هوايي مقاوم نيست اما از كوليس ديجيتال در اين مورد مقاومت بالاتري دارد.

نيازي به باطري ندارد و در مقابل ضربه نيز كمـي از كوليس ديجيتال وضعيت بهتري دارد. اما ممكن اسـت همانند كوليس ديجيتال در مقابل مـيدان مغناطيسي عملكرد ضعيفي داشته باشد.

خطاي صفر
درصورتي كـه در حالت بسته بودن ابزار كوليس (خط‌كش اصلي و ورنيه روي هم )، اعداد 0 آنهـا با يكديگر منطبق نباشـد خطاي صفر در ابزار كوليس وجود دارد. اگر عدد 0 ورنيه سمت راسـت عدد 0 خط‌كش اصلي قرار داشته باشد خطاي 0 مثبت و اگر عدد 0 ورنيه سمت چپ عدد 0 خط‌كش اصلي باشد خطاي 0 منفي در كوليس وجود دارد. براي محاسـبه ابعاد بعد از وجود خطـاي 0 مـي‌توان از اين فرمول اسـتفاده كرد :

عدد نهـايي = عدد به دسـت آماده – خطـاي صفر

تبديل مقياس اينچ به مـيلي متر و بالعكس
درصورتي كـه كوليس شما فقط يكي از مقياس هـا ( سانتي متر يا اينچ ) را نشان مـي دهد  مـي توانيد از 2 فرمول زير براي تبديل مقياس هـا اسـتفاده كنيد.

1 اينچ = 25.4 * 1     مـيلي متر

1 مـيلي متر = 25.4/1     اينچ

براي مثال 2 اينچ برابر اسـت با ضرب عدد 2 با  25.4*2 يعني 2 اينچ برابر اسـت با 50.8 مـيلي متر

نكاتي براي اسـتفاده بهتر از ابزار كوليس
دقت كنيد كـه امكان دارد برخي از ابزار كوليس فقط يك مقياس را براي نمايش داشته باشند. با توجه به مقياس مد نظر خود، ابزار كوليس مناسب را انتخاب كنيد.
قبل از استفاده از صحت عملكرد كوليس اطمـينان حاصل كنيد.
بي دليل از پيچ قفل قسمت متحرك اسـتفاده نكنيد ( استفاده بيش از اندازه باعث خرابي آن مي شود ) و آن را بيش از حد باز نكنيد.
تمامـي سطوح ابزار كوليس را به وسيله پارچه مخصوص تمـيز كنيد.
قسمت ورنيه را ببنديد و از منطبق شدن 0 خط كش و ورنيه اطمينان حاصل كنيد.
در زمان گرفتن ابزار كوليس و كار كردن با آن، كوليس را در دست راسـت خود گرفته، انگشتان دست را پشت آن و انگشت شست را روي شاسي ورنيه قرار دهيد، به اين شكل اعداد روبروي شما قرار مـي گيرند و بوسيله انگشت شست مـي توانيد بر ورنيه تسلط بيشتري داشته باشيد.
اگر نيـاز به گرفتن دهـانه ثابت با دست پيـدا كرديد، آن را با دسـت چپ بگيـريد.
هنگام انـدازه گيـري، حتـما جسـم مورد نظر را با قسمـت پهن و صاف دهـانه ثابـت بگيريد.
از قسمـت تيز و چاقويي شكل دهـانه هـا براي انـدازه گيـري شيار هـا اسـتفاده مـي شـود.
براي خواندن كوليـس از بالا و بشكـل عمـودي به آن نگـاه شـود.
مـيزان فشار براي اطمـينان از ثابت بودن دهـانه بر روي جسم بايد مقداري باشد كـه انگشت شست روي زائده موجـود ليز بخـورد.
در هنگام اسـتفاده از كوليس ساعتي حتما از 0 بودن صفحـه مدرج هنگام بسته بودن دهـانه مطمئن باشيد.
كوليـس را در كنار ابزارهـاي ديگـر قرار ندهيد.
اميدواريم كه خواندن اين مقاله به شما كمك فراواني در شناخت هر چه بهتر اين ابزار كرده باشد.براي خواندم مقالات بيشتر به مجله ابزار وب سايت تخصصي ابزار پيشه مراجعه نماييد.